Devlet Malları Haczedilemez
Devlet malının ne olduğu konusunda açık bir yasa hükmü bulunmamaktadır. Hangi malların devlet malı olduğu, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanununa göre belirlenmektedir.
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanununda, kamu idareleri;
genel bütçeli kamu idareleri,
özel bütçeli kamu idareleri,
düzenleyici ve denetleyici kurumlar,
sosyal güvenlik kurumları ve
mahallî idareler şeklinde düzenlenmiştir.
Genel bütçeli idareler Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde gösterilmiş olup, bu idarelerin mallarının Devlet Malı olduğu tartışmasızdır. Bu idareler aşağıda belirtilmiştir.
1) Türkiye Büyük Millet Meclisi
2) Cumhurbaşkanlığı 3) Anayasa Mahkemesi 5) Yargıtay 6) Danıştay 7) Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 8) Sayıştay 9) Bakanlıklar
10) Millî Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği 11) Millî İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı 12) Jandarma Genel Komutanlığı 13) Sahil Güvenlik Komutanlığı 14) Emniyet Genel Müdürlüğü 15) Diyanet İşleri Başkanlığı 16) Devlet Personel Başkanlığı 17) Türkiye İstatistik Kurumu 18) Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı 19) Gelir İdaresi Başkanlığı 20) Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü 21) Meteoroloji Genel Müdürlüğü 22) Göç İdaresi Genel Müdürlüğü 23) Avrupa Birliği Başkanlığı 24) Devlet Arşivleri Başkanlığı 25) İletişim Başkanlığı 26) Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı 27) Strateji ve Bütçe Başkanlığı Uygulamada, (II) sayılı cetvelde sıralanan özel bütçeli idarelerin malları da Devlet Malı olarak kabul edilmekte, bunların dışındaki idarelerin malları bu kapsamda değerlendirilmemektedir. Buna göre 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanununa ekli (I) sayılı cetvelde yer alan genel bütçeli idareler ile (II) sayılı cetvelde yer alan özel bütçeli idarelerin mallarının haczi mümkün değildir.
Kanun ve cetveller için bakınız..
Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların malları haczedilebilir mi?
5018 sayılı Kanun’un (III) numaralı cetvelinde yer alan düzenleyici ve denetleyici kurumlar,
(IV) numaralı cetvelde yazılı sosyal güvenlik kurumlarının malları ise Devlet Malı kapsamında olmayıp, haczedilmezliğe ilişkin özel kanunlarına bakılması gerekir.
Öte yandan mahalli idarelerin malları da Devlet Malı niteliğinde olmayıp, haczedilmezlikle ilgili özel kanunlarında hüküm bulunmayan durumlarda mallarının haczi mümkündür.
Ancak haczedilmezliğe ilişkin düzenlemelerin dar yorumlanması gerekip, Devlet Malı kavramı da dar yorumlanmalıdır. Her ne kadar devletin borcunu ödemeyeceği düşünülemez ise de böyle bir durumda alacaklının alacağına kavuşmasının önünün kapatılması da mülkiyet hakkının açık ihlalini oluşturacaktır.
a. Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna ait mallar
6112 Sayılı Radyo Ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanunu’nun 34/3.maddesi uyarınca Üst Kurulun malları Devlet malı hükmündedir, haczedilemez.
b. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna ait mallar
2813 Sayılı Kanunun 5. maddesi uyarınca, Kurum'un para, evrak, dosya ve her çeşit malları Devlet malı hükmündedir haczedilemez.
c. Sermaye Piyasası Kuruluna ait mallar
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 117/5 maddesi uyarınca, Kurulun para, evrak ve her türlü malları devlet malı hükmündedir, haczedilemez ve rehnedilemez.
d. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumuna ait mallar
5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 82. maddesi uyarınca, kurum malları Devlet Malı hükmünde olup, haczedilemez.
e. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna ait mallar
4628 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 10/D-(d) son cümle uyarınca, kurumun mal ve varlıkları Devlet Malı sayılır, haczedilemez, rehnedilemez.
f. Kamu İhale Kurumuna ait mallar
4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 53/j-6 maddesi uyarınca, Kurumun mal ve varlıkları Devlet malı sayılır, haczedilemez, rehnedilemez.
g. Rekabet Kurumuna ait mallar
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 60. maddesinde “Kurumun para, evrak ve her çeşit malları Devlet Malı hükmündedir.” düzenlemesi yer almaktadır.
h. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumuna ait mallar
4733 sayılı Kanunun 5. maddesi uyarınca, Kurumun mal ve varlıkları Devlet malı sayılır, haczedilemez, rehnedilemez.
ı. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna ait mallar
26.9.2011 ve 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile kurulmuştur. Mallarının Devlet Malı olduğuna ya da haczedilemeyeceğine dair herhangi bir düzenleme yoktur.
Sosyal Güvenlik Kurumlarına ait mal ve haklar haczedilebilir mi?
5018 sayılı Kanun’un (IV) numaralı cetvelinde yer almaktadırlar.
a. Sosyal Güvenlik Kurumuna ait mallar
5502 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’nun 35/2. maddesi uyarınca; “Kurumun taşınır ve taşınmazları, bankalardaki mevduatları dahil her türlü hak ve alacakları haczedilemez, hakkında 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanununun haciz ve iflas hükümleri uygulanmaz.”
b.Türkiye İş Kurumuna ait mallar
4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanununun 1/son maddesi uyarınca, Kurumun malları, alacakları, banka hesapları 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu Devlet malı hükmünde olup haczedilemez.
Mahalli idarelerin malları haczedilebilir mi?
a. İl Özel İdareleri
İl özel idareleri, il halkının mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu tüzel kişileridir. (5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu m.3) Kural olarak il özel idarelerinin mallarının haczi kabil olup, haczedilmezliğe ilişkin 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nun 7/son maddesinde; düzenleme yapılmıştır. Buna göre il özel idaresinin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde edilen gelirleri, vergi, resim ve harçları, şartlı bağışlar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan malları haczedilemez.
b. Köy
442 Sayılı Köy Kanunu'nun 8. maddesi ile kanunun karşısında devlet malı gibi korunacağı hükme bağlanmış olan köy orta malı, köy tüzel kişiliğinin taşınır ve taşınmaz tüm mallarını kapsayan bir kavramdır. Buna göre köye ait taşınır ve taşınmaz malların haczi mümkün değildir. 30.05.1940 tarih ve 21/36 Sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında da köy orta mallarının haczedilemeyeceği kabul edilmiştir. Ancak, köyün malvarlığından kaynaklanan akar niteliğindeki özel gelirleri anılan madde kapsamına girmeyeceğinden haczi kabildir. Yine 30.05.1940 tarih ve 21/36 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı ile de köyün kamu hukukundan doğan alacaklarının da haczedilemeyeceği benimsenmiştir.
c. Belediyeler
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi Ve Kontrol Kanununun 3.maddesinde belediyeler mahalli idareler arasında sayılmıştır. Bu nedenle özel bir düzenleme bulunmadığı sürece belediyelerin mallarının haczi mümkündür. Bir diğer ifade ile Devlet malı kapsamına girmez.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15.maddesinin son fıkrası uyarınca, icra dairesince önce belediyeden borca yeter miktarda haczedilebilecek mal göstermesi istenir ve haciz işlemi sadece gösterilen bu mal üzerine uygulanır. Borçlu belediyenin on gün içinde yeterli mal beyan etmemesi durumunda ise diğer malları haczedilebilir. İcra müdürü, alacak miktarını aşacak veya kamu hizmetlerini aksatacak şekilde yapmamalıdır. İcra müdürünün bu maddenin uygulamasına ilişkin yapacağı işlemin, taraflarca İİK. nun 16.maddesine göre şikayet konusu yapılması mümkündür.
Borçlu belediyenin hiç ya da yeterli mal bildirmemesi durumunda, icra müdürünce genel kurallara göre haciz işlemi yapılacaktır. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15/8 maddesinde haczedilmezliğe ilişkin düzenleme yer almakta olup, buna göre; “Belediyenin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde ettiği gelirleri, şartlı bağışlar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan malları ile belediye tarafından tahsil edilen vergi, resim ve harç gelirleri haczedilemez.”
Ayrıca, 5779 Sayılı İl Özel İdarelerine Ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun’un 7.maddesinde; bu Kanunda, belediyelere, genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtından ayrılacak paylar ile diğer kanunlarda verilmesi öngörülen payların vergi hükmünde olduğu düzenlenmiştir.
Buna göre haczedilen şey para ise paranın fiilen kamu hizmetinde kullanım durumu söz konusu olmayacağından, niteliği belirlenmelidir. Haczedilen paranın niteliği ise kaynağı belirlenerek hesap ekstreleri vs. üzerinde bilirkişi incelemesi yapılmak suretiyle tespit edilmelidir. Haciz konulan hesapta niteliği gereği haczi kabil olmayan paralar ile haczi mümkün olan paraların karıştırılması(havuz hesabı) halinde, haczedilmezlik şikayeti reddedilmelidir. Hesabın tamamının haczedilemeyen paralardan oluşması durumunda ise haczin kaldırılmasına karar verilmelidir.
Haczedilen şey taşınır ya da taşınmaz ise fiili durumu mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yapılmak suretiyle belirlenmelidir. Kamu hizmetinde fiilen kullanılıyor ise haciz kaldırılmalı aksi halde şikayet reddedilmelidir. Örneğin ambulans olduğu iddia edilen taşıtın gerçekten ambulans olup olmadığı ve ambulans olarak kullanılıp kullanılmadığı belirlenmelidir. Yine imar planında taşınmazın park olarak görünmesine rağmen fiili durumu tespit edilmelidir. Salt imar planı o taşınmazın fiilen kamu hizmetinde kullanıldığı sonucunu doğurmaz.
Yargıtay son ve yerleşik içtihatlarında belediyeler lehine olan haczedilmezliğe ilişkin düzenlemeleri oldukça dar yorumlamakta olup, kamu hizmetinde fiilen kullanımın yanında kamu hizmetinin yürütülmesi için o malın gerekli olup olmadığının da kriter olarak aramaktadır. Bu doğrultuda örneğin belediye başkanına tahsis edilen makam aracının da haczedilebileceği kabul edilmektedir.
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere, kamu tüzel kişisi olan belediyenin öncelikle borcunu ödemesi gerekir. Bunu yapmaması ise belediyeye göre daha zayıf durunda olan alacaklının mülkiyet hakkının ihlali sonucunu doğurur.
Belediyelerin, yukarıda açıklanan yasal düzenlemelere dayalı olarak yapacakları haczedilmezlik şikâyeti kamu düzeninden olup süresizdir.
Comments